apr 4

Kunnen mensen vervangen worden door robots bij ondersteuning van kinderen met autisme?

Labels : , , , , , , ,

Ik werd door NPO- 2DOC benaderd om als autismespecialist mijn mening te geven over de documentaire “Scenario’s voor een normaal leven”. Hierin wordt een robot ingezet in de ondersteuning van een jongen met autisme. De makers van 2DOC hebben mij uitgebreid geïnterviewd. Van ons gesprek, dat een uur duurde, bleef (zoals dat gaat in medialand) slechts vier minuten over voor de achtergrondreportage. Als je op de bovenstaande link hebt gedrukt, en je scrollt naar beneden, dan zie je het interview met mij.

Ik ben toch wel een beetje trots dat nu ook de NPO mij gevonden heeft als het gaat om uitleggen van ‘mijn’ Autisme anders bekijken. Ieder kind is anders en heeft wat anders nodig om het goed te kunnen doen. Het gaat erom: kun JIJ als ouder, leerkracht of ondersteuner zien wat dit is? In voorbereiding op het interview, schreef ik onderstaand visiestuk. Dit deed ik naar aanleiding van de documentaire én naar aanleiding van de vraag: “Zouden robots ooit in staat zijn de mens te vervangen bij de ondersteuning van kinderen met autisme”?

Lees en denk met me mee!

Ik denk dat het belangrijk is te erkennen dat geen kind met autisme hetzelfde is. Een kind met autisme is meer dan zijn diagnose. Ieder kind heeft zijn eigen interesses en voorkeuren, dingen die hij spannend vindt en ieder kind heeft iets anders nodig om het goed te kunnen doen. Ieder kind heeft dus een andere ondersteuningsbehoefte!

Er wordt in de documentaire bijvoorbeeld gesteld dat veel kinderen met autisme een interesse hebben voor robots en computers. Ik denk dat het goed is dit te nuanceren. Er is tegenwoordig veel aandacht voor de technische talenten (bijvoorbeeld programmeren) en interesses van mensen met autisme. Er is echter een hele grote groep mensen met autisme die niét die technische talenten hebben, maar zich op een hele andere manier ontwikkelen. Bijvoorbeeld heel goed met taal zijn, of vanuit een sterke detailwaarneming, fantastische beeldmakers zijn. Meisjes met autisme hebben een veel mindere interesse in ‘apparaten’.

Wat ik mooi vind in deze manier van ondersteunen, is dat er een poging gedaan is om vanuit het kind met autisme te denken. Bij kinderen met autisme wordt sociale en emotionele informatie anders verwerkt. De veelheid aan informatie die wij aan elkaar overdragen, werken voor kinderen met autisme vaak heel belastend. De impliciete boodschappen, de mimiek, de toonhoogtes en de emoties die daarin doorklinken.. zij zorgen er allemaal voor dat de boodschap (datgene wat geleerd moet worden) niet, of minder goed, doorkomt.
Het durven loslaten van jezelf als ‘belangrijke andere’ als rolmodel, in de wetenschap dat veel kinderen met autisme meer leren van (neutrale) stappenplannen, regels en structuren, is voor veel ouders en begeleiders best een grote stap. Ik zeg regelmatig tegen leerkrachten tijdens lezingen of cursussen: durf het bij deze kinderen eens ánders te doen. Doe het niet zoals jij het prettig zou vinden, of hoe je altijd dacht dat het ‘moest’, maar kijk eens écht goed waar dit kind op dit moment om vraagt.

Wat ik in deze discussie heel belangrijk vind, is dus af te (blijven) stemmen op de INDIVIDUELE behoeften en talenten van deze kinderen. Daar ligt meteen een zwak punt van de robots van nu: Ik vraag me af of zij wel voldoende in staat zijn om af te stemmen op deze kinderen. In de documentaire zie je bijvoorbeeld dat non-verbale signalen gemist worden en dat er geen adequate wederkerigheid is vanuit de robot. Ik zou dit als belemmerend voor de ontwikkeling van Jonathan willen noteren. Juíst bij kinderen met autisme, is het zo belangrijk initiatieven tot contact meteen te bevestigen, zodat hier een positief leereffect optreedt. Zoals de arm die Jonathan uitstrekt waarmee hij contact zoekt. Of als hij zegt : “moeilijk”. Zijn (best duidelijke) signaal wordt niet door robot Kaspar opgepikt. Jonathan moet drie keer zijn naam zeggen voordat de robot adequaat reageert. Dit wekt zichtbaar verwarring op. Ook het tijdig signaleren van tekenen van spanning (het wegkijken, handen tegen oren doen) kan deze robot (nog) niet. Hierdoor loopt de spanning onnodig hoog op. .

Ook mist de robot het vermogen om warm, menselijk contact aan te gaan. De knuffel die Jonathan vraagt… Hij krijgt hier geen (warm) antwoord op. Er wordt hierover gesproken in de documentaire en er wordt daarbij gesteld dat juist het “neutraal reageren” één van de voordelen van het inzetten van een robot is. Hij legt er niet de emotionele lading op. Ik zie dit voordeel zeker wel, maar vraag me af of we dan niet beter de ménsen beter kunnen ‘trainen’ om deze kinderen te ondersteunen op een manier die bij hen past! Dat is denk ik op sommige momenten neutraal, zonder aanraken en zonder dubbele boodschappen. Maar op andere momenten wel dégelijk (heel) affectief. Een mens kan hierin schakelen, een robot niet!

Ik denk dat de belangrijkste voorwaarde aan goede ondersteuning van kinderen met autisme draait om AFSTEMMING. Alleen als je goed afstemt, aansluit bij wat een kind vraagt of nodig heeft, kan een kind tot ontwikkeling komen. Dat is één van de basisregels als het gaat om ‘leren’. Zéker bij autisme, waar vaak sprake is van een vertraagde ontwikkeling op een aantal gebieden, vraagt die ondersteuning dus om maatwerk!

Als je daarnaast kunt aansluiten bij daar waar de interesse van een kind ligt, heb je een enorme kans om ontwikkeling mogelijk te maken. Er wordt op dit moment een groot onderzoek gedaan naar de effecten van een app die kinderen met autisme aanspreekt vanuit een, reeds aanwezige, hele speciale interesse, zoals bijvoorbeeld Disney films of paarden (sidekicks). Het lijkt erop dat daarmee een deel van het brein wordt aangesproken, dat ook nodig is voor het reguleren van emoties. Daar lijkt dan ook versnelde/verbeterde ontwikkeling mogelijk (bijvoorbeeld beurtnemen of lichaamstaal herkennen)

Tot slot: Ik denk dat het voor een groot deel inzetten van robots in ondersteuning van kinderen met autisme alleen dán zou kunnen, als zij in staat zijn tot AFSTEMMEN EN AANPASSEN. Dus het bevestigen van initiatieven, het oppikken en anticiperen van non-verbale signalen. Hierbij is het vervángen van menselijk contact in mijn optiek niet mogelijk. Het gevoel van een warme knuffel, de geruststelling en de band die dat oplevert. Allemaal zaken die kinderen met autisme nodig hebben! Daarnaast zullen deze kinderen straks ook gaan functioneren in een menselijke maatschappij. Bij de robots missen zij de mogelijkheid om te oefenen met het herkennen van lichaamstaal en mimiek, waarmee zij op achterstand worden gezet.

Voor nu zou ik dus zeggen: gebruik de krachten van de robot, maar laat deze aangestuurd blijven worden door de mens die het kind met autisme het beste kent…. Hierdoor wordt de afstemming het aanpassen op de individuele behoeften en voorkeuren gewaarborgd!

Ik ben erg benieuwd wat jullie van de documentaire vinden, en hoop jullie mede geïnspireerd te hebben tot ‘Anders kijken naar Autisme’. Laat vooral weten wat je vindt in het forum hieronder!

Nog geen reacties.

Laat een reactie achter

reset all fields